Kırmızı Dev Yıldız Betelgeuse, Yaklaşık 2000 Yıl Önce Sarıydı

Okuma Süresi: 2 dk. - Tarihsel Kaynaklar Kırmızı Dev Yıldız Betelgeuse'nin Önceden Farklı Bir Renkte Olduğunu Gösteriyor

Bu içerik Bilimetri için Bilimetri yayın ekibi tarafından çevrilmiştir.
Yazar: Sebastian Hollstein - Çevirmen: Alperen Erdem - Editör: Çınar Civan

Bu içerik, doğrudan çeviri içeriktir. İçerik, Phys.org kaynağından doğrudan alınarak çevrilmiştir. Çeviride eğer değişiklikler ve düzenlemeler yapıldıysa bu açık bir şekilde yazının sonunda belirtilmektedir. Daha fazla bilgi.
Orijinal Kaynak: Phys.org

Orion takımyıldızı, Betelgeuse Alfa ile işaretlenmiş.
Kaynak: Markus Mugrauer

Jena Üniversitesi’nden bir astrofizikçinin etrafında toplanan disiplinlerarası bir ekip, antik çağlardan kalan gözlemleri kullanarak, Orion takımyıldızının sol üst tarafındaki parlak kırmızı dev yıldız Betelgeuse'nin, yaklaşık 2.000 yıl önce sarı ile turuncu renklerde olduğunu kanıtladı.

Bir yıldızın merkezindeki nükleer füzyon ilerledikçe parlaklık, boyut ve renk de değişir. Astrofizikçiler, bu tür özelliklerden bir yıldızın yaşı ve kütlesi hakkında önemli bilgiler elde edebilirler. Güneşimizden önemli ölçüde daha fazla kütleye sahip olan yıldızlar mavi ile beyaz veya kırmızıdır renklerindedir. Kırmızıdan, sarıya ve turuncuya geçiş, astronomik zaman ölçekleri için nispeten hızlı sayılabilir.

Almanya'daki Friedrich Schiller Jena Üniversitesi'nden astrofizikçiler, ABD ve İtalya'dan meslektaşlarıyla birlikte, parlak bir yıldızda böyle bir renk değişimini başarıyla tespit etti ve tarihlendirdi. Araştırmacılar, Orion takımyıldızının sol üst köşesindeki parlak kırmızı dev yıldız Betelgeuse'un yaklaşık 2000 yıl önce sarı ile turuncu renklerde olduğunu çeşitli tarihsel kaynaklara dayanarak tespit etti. Araştırmacılar elde ettikleri sonuçları Monthly Notices of the Royal Astronomical Society dergisinin sayısında yayımladılar.

Dünyanın Dört Bir Tarafından Antik Çağlardan Kaynaklar

Çinli saray astronomu Sima Qian; milattan önce 100 yıllarında, yıldız renkleri hakkında şunları yazdı:

“Sirius gibi beyaz, Antares gibi kırmızı, Betelgeuse gibi sarı, Bellatrix gibi mavi."

Jena Üniversitesi'nden Prof. Ralph Neuhäuser, konu hakkında şunları söylüyor:

"Bu detaylı tanımlardan sonra, Betelgeuse'nin o yıllarda, mavi ile beyaz renklerinde olan Sirius ve Bellatrix ile kırmızı Antares arasında bir renkte olduğu sonucuna varabiliriz."

Bunlardan bağımsız olarak, Romalı bilim adamı Hyginus, yaklaşık 100 yıl sonra Betelgeuse'un sarı ile turuncu tonlarında, Satürn'e benzer bir renkte olduğunu belirtti. Böylece Betelgeuse'un eski rengini daha da net bir şekilde ölçebiliriz.

Batlamyus gibi antik dönem yazarları, Betelgeuse'un kendi dönemlerinde, Akrep takımyıldızında yer alan Antares ve Boğa takımyıldızı yönünde yer alan Aldebaran gibi parlak kırmızı yıldızlar grubuna ait olmadığına dair daha fazla işaret göstermektedir.

Yunanca'da Antares ismi "Mars gibi" anlamına gelmektedir. Gerçekten de binlerce yıldır dünyanın dört bir yanındaki kültürlerde kırmızı olarak belirtilmiş ve Mars ile kıyaslanmıştır. Neuhäuser şöyle diyor:

"Danimarkalı astronom Tycho Brahe'nin bir ifadesinden yola çıkarak 16. yüzyılda Betelgeuse'un Aldebaran'dan daha kırmızı olduğu sonucuna ulaşılabilir."

Bugün, Betelgeuse parlaklık ve renk bakımından Antares ile kıyaslanabilir.

Betelgeuse'un Patlamasına 1,5 Milyon Yıl Kaldı

Friedrich Schiller Jena Üniversitesi'nden olan astronom Ralph Neuhäuser, son on yıldır astrofizik çalışmalarına tarihi göksel gözlemleri de dahil ediyor. Bu alana "Terra-Astronomi" adı verilmiştir. Neuhäuser, eşi Dagmar da dahil olmak üzere diller, tarih ve doğa felsefesi alanındaki meslektaşlarıyla yakın işbirliği içerisinde bulunuyor. Neuhäuser şunları ekliyor:

"Zamanda geriye bakmak güçlü dürtüler ve önemli sonuçlar sağlıyor. Tarihsel gözlemler olmadan çözemeyeceğimiz pek çok astrofizik sorunu bulunuyor."

Peki, bu tarihsel aktarımlar bize Betelgeuse hakkında ne söylüyor? Konu hakkında Ralph Neuhäuser şunları söylüyor:

"Yıldızın renginin 2000 yıl içerisinde sarı ile turuncu tonlarından kırmızıya dönmüş olması, teorik hesaplamalar ile beraber bize Güneş'in 14 katı katı bir kütleye sahip olduğunu gösteriyor. Kütle, yıldızların evrimini belirleyen temel parametredir. Betelgeuse şu anda 14 milyon yıl yaşında ve evriminin son aşamalarını yaşıyor. Yaklaşık olarak 1,5 milyon yıl içerisinde süpernova olarak patlayacak."

Kaynaklar ve İleri Okuma

Çeviri Kaynağı: Phys.org | Arşiv Bağlantısı

[1] R. Neuhäuser vd., “Colour evolution of Betelgeuse and Antares over two millennia, derived from historical records, as a new constraint on mass and age”, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, c. 516, sy 1, ss. 693-719, Eki. 2022, doi: 10.1093/mnras/stac1969. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society | Arşiv Bağlantısı

[2] “Red Giant Betelgeuse was yellow some 2,000 years ago”, Friedrich Schiller University Jena, 05 Eylül 2022. (erişim 12 Mart 2023). Friedrich Schiller Jena Üniversitesi | Arşiv Bağlantısı

Bu içerik hakkında bir sorun mu var? Raporlamak istediğin durumu/hatayı bizlere iletebilirsin.